Zwanenhals   van afvoer

De term 'stankafsluiter' geeft goed de functie van de zwanenhals aan. Doordat de afvoerpijp van een wastafel of gootsteen (min of meer) de vorm heeft van de hals van een zwaan, stroomt het water eerst omlaag en dan via de bocht onderin weer omhoog en dan pas definitief omlaag naar het riool. Dat gebeurt omdat het water zich keurig aan de wet houdt, de 'wet van de communicerende vaten'. In feite is het natuurlijk omgekeerd: natuurkundigen hebben ontdekt dat wanneer twee buizen onderin met elkaar in verbinding staan, het water in allebei even hoog staat. En dat noemen we dan die 'wet'. Het hoeven geen twee verschillende buizen te zijn, wanneer je één buis ombuigt, fungeren de twee verticale delen als communicerende vaten. Omdat het water aan twee kanten even hoog staat, gaat het 'mis' wanneer één kant minder lang is: het water loopt aan die kant weg wanneer de hoge kant vol gegoten wordt. Maar tot het niveau van de rand van de lage kant, blijft het water in de gebogen buis staan. Ooit is er een slimme loodgieter op het idee gekomen om zo'n gebogen buis onderaan een wasbak te hangen. Het water loopt daaruit weg door het hoge deel van de buis, komt weer omhoog aan de andere kant, tot het daar over de rand stroomt. Niet handig, de vloer wordt nat. Daarom zette hij op de korte kant een tweede bocht (die minstens een beetje omlaag moet wijzen omwille van het afschot). Resultaat: het water stroomt via twee bochten naar het riool, maar de onderste bocht blijft altijd vol staan.
Wat schieten we daar mee op? Het water in de bocht houdt de stank uit het riool tegen, we hebben een volautomatische stankafsluiter, ook wel syfon genoemd. Er zijn ook andere uitvoeringen, die hetzelfde doen, maar niet de vorm van een zwanenhals hebben, zoals de ronde vorm in het doucheputje.
Al decennia wordt kunststof (PVC) gebruikt, maar een halve eeuw geleden werd de zwanenhals nog van lood gemaakt. Toen was het moeilijker om iets aan te brengen, dat eigenlijk onmisbaar is: een schroefdekseltje onderin de bocht. Met het water komen ook allerlei ongerechtigheden mee, zoals zand en haren. Is je wasbak verstopt, kijk dan eerst in je zwanenhals en peuter die leeg; je mag er een vies gezicht bij trekken.

Tekst: Jean Penders (01-2011). Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: Jean Penders@